Βήματα και ίχνη στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο: Παυσανία περιηγήσεις

 Αλήθεια, σκεφτήκατε ποτέ, σε μια ιστορική διαδρομή, στο μεγάλο αέναο πέρασμα του χρόνου. Που ξεκινάει η ιστορία; Ποια είναι τα όρια αυτού που λέμε "μύθος" και "ιστορικό" γεγονός;

Για παράδειγμα μέχρι τη στιγμή που η αρχαιολογική σκαπάνη του Ερρίκου Σλήμαν να φέρει στο φως τα ευρήματα της παλιάς πόλης της Τροίας, όλοι θεωρούσαμε τα αναφερόμενα εκεί ως "μύθο" και τα λογαριάζαμε σαν "παραμύθι".  Πριν έρθουν στο φως τα ταφικά ευρήματα στις Μυκήνες όλοι θεωρούσαμε τους Ατρείδες ως πρόσωπα μυθικά. 

Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι ως "μύθο" ορίζουμε το γεγονός εκείνο για το οποίο, ναι μεν έχουμε αναφορά, αλλά δεν μπορούμε να το "αποδείξουμε". 

Θα σας πω ένα άλλο παράδειγμα: Ζούμε σε περιοχές με ονόματα. Όλα γύρω μας, τόποι, βουνά, ποτάμια, λίμνες, έχουν ένα όνομα. Μιλάμε λοιπόν για Αρκαδία, για Αττική, για Ηλεία, για Φωκίδα κλπ κλπ. Για κάθε όνομα υπάρχει μια ιστορία. Ένα πρόσωπο. Μια καταγωγή. Έτσι λένε οι γραφές των κειμένων. Άρα; 

Κλείνοντας αυτήν την εισαγωγή, θα σας κάνω μια αναφορά στον Παυσανία και τις, ανά την Ελλάδα, περιηγήσεις του. Δεν ξέρω αν σας μαγεύουν τα ιστορικά ταξίδια. Εγώ τα λατρεύω. Μέσα από αυτά γνωρίζω πράγματα για τους τόπους μας χιλιάδων ετών πριν. Ένας μαγικός κόσμος ανοίγεται μπροστά μου. Να περιηγηθώ. Να φανταστώ. Να ζήσω τις εικόνες, να βρω τα πρόσωπα, τους ήρωες, την ένταξή τους μέσα στο χώρο και το χρόνο.

Θα ξεκινήσω λοιπόν να σας δίνω, τακτικά, μέσα από θεματολογικές αναρτήσεις, στοιχεία για αυτές τις περιηγήσεις και την ιστορία που αναδεικνύουν. Θα περπατήσουμε μαζί τις στράτες και τα μέρη που ο μεγάλος αυτός περιηγητής περιδιάβηκε και κατέγραψε. 

Παυσανίας

Γεννήθηκε περίπου το 110 μ.Χ. στην Λυδία της Μ. Ασίας και πέθανε περίπου στα 180 μ.Χ. Ζώντας σε περιοχή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ήταν πολιτογραφημένος Ρωμαίος. Έζησε στην εποχή του Αδριανού και Μάρκου Αυρήλιου.

Ολάκερη η ζωή του είναι μια συνεχής περιήγηση. Ταξίδεψε στην Αντιόχεια, στην Ιερουσαλήμ, στην Αίγυπτο. Πέρασε στην Ιταλία στην περιοχή της Καμπανίας αλλά και στη Ρώμη. Είδε από κοντά, και κατέγραψε πρώτος, τα ερείπια της Τροίας, των Μυκηνών και άλλων τόπων με τεράστια αρχαιολογική σημασία. 

Δεκαετίες ολάκερες, ταξίδεψε στην Ελληνική γη. Σε κάθε πόλη και περιοχή. Σάρωσε κάθε μέρος της. Το μάτι του αποτελεί οδηγό για την επιστήμη και την αρχαιολογική σκαπάνη καθώς οι συγκεκριμένες αναφορές του, στο που ακριβώς βρίσκεται κάθε τι, έφερε στην ανθρωπότητα αμέτρητους θησαυρούς αλλά και ιστορίες που τις νομίζαμε παραμύθια. Μυθικά πρόσωπα απέκτησαν υπόσταση και ιστορία. Ο Παυσανίας είναι από τους ανθρώπους εκείνους που κάνει με σαφήνεια το εξής για κάθε του πληροφορία. Χωρίζει τις αναφορές του στις εξής επισημάνσεις:

• Αναφορά τόπου, σημείου, αντικειμένου, που είδε ο ίδιος με τα μάτια του.
• Αναφορά που του την μετέφεραν ως προφορική παράδοση οι ντόπιοι.
• Αναφορά την οποία θεωρεί αβάσιμη.
• Αναφορά που την παίρνει και την επαληθεύει με άλλους συγγραφείς: Όμηρος, Ηρόδοτος και πολλούς άλλους μελετητές.

Έτσι έχουμε μπροστά μας μέτρα και σταθμά να αξιολογήσουμε την πληροφορία του.

Το έργο του Παυσανία χωρίζεται στα εξής Βιβλία με τις αντίστοιχες περιηγήσεις:

1. Aττικά
2. Κορινθιακά
3. Λακωνικά
4. Μεσσηνιακά
5. Ηλιακών  Α'
6. Ηλιακών Β΄
7. Αχαϊκά
8. Αρκαδικά
9. Βοιωτικά
10. Φωκικά, Λοκρών Οζόλων
11. Χάρτες

"Χωρίς τον Παυσανία, τα ερείπια της Ελλάδας θα ήταν ως επί το πλείστον, ένας λαβύρινθος χωρίς ενδείξεις, ένα αίνιγμα χωρίς απάντηση"

Τζέημς Φρέιζερ, 1898, Άγγλος μελετητής και μεταφραστής του έργου.

Το έργο του Παυσανία δεν είναι λογοτέχνημα. Δεν θα συναντήσετε δηλαδή καλολογικά και λογοτεχνικά στοιχεία. Είναι μια καθαρή αφήγηση των όσων βλέπει και παρατηρεί, άπειρες φορές με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Κάνει τοπογραφικές παρατηρήσεις, μελετά τη φύση, τα μετεωρολογικά και γεωλογικά φαινόμενα. Πολλές φορές θα σταθεί κριτικός απέναντι σε μύθους που θεωρεί αφελείς αλλά την ίδια στιγμή θα σταθεί με δέος απέναντι σε άλλους που δεν αμφιβάλλει για την, κάποιας μορφής, ύπαρξή τους. Οι περιγραφές των μνημείων είναι εκπληκτικές με λεπτομέρειες φωτογραφίας. Αν δεν ξέρει κάτι, άνετα ομολογεί την άγνοιά του και, όπως είπα πριν, αν έχει μαρτυρία τρίτων τότε πάντα θα το αναφέρει και θα πει αν την διασταύρωσε ή δεν μπόρεσε να το επιβεβαιώσει.

Κρατήστε όλα αυτά τα παραπάνω υπ' όψη στο μυαλό σας. Θα έχουμε πολλά να πούμε και να αναφερθούμε προσεχώς σε αυτά, στην ενότητα θεμάτων με θέμα:

"Ίχνη και βήματα στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο"