H ζωή είναι δώρο. Σαν ένα σπιτικό ηδύποτο σε ακριβό σκαλιστό ποτηράκι, γεμάτο γεύσεις

Τρίτη 18 Μαΐου 2021

Ίχνη και βήματα στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο: Δελφοί-οι πίνακες του Πολυγνώτου (Ι)

 Φίλες και φίλοι καλησπέρα,

σήμερα, στο δεύτερο βήμα μας στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο σας έχω κάτι αληθινά εντυπωσιακό.

Θα ταξιδέψουμε στο κέντρο της Αρχαίας Ελληνικής λατρείας, στον θρυλικό "Ομφαλό της γης", στους Δελφούς. Και εκεί, μέσα από τις περιγραφές του Παυσανία θα μπούμε στον ιερό χώρο των Δελφών για να μιλήσουμε για ένα πραγματικό αριστούργημα τέχνης, ένα έργο που, όμοιό του, δεν συναντά κανείς εύκολα σε τοιχογραφίες. Πηγές μου;

Παυσανίας: Ελλάδος Περιήγησις: Φωκικά


Οι Πίνακες ζωγραφικής του Πολυγνώτου

Πριν ξεκινήσω να πούμε δυό λόγια για τον Πολύγνωτο:

Ήταν μεγάλος και σπουδαίος ζωγράφος με καταγωγή από τη Θάσο. Γιος του Αγλαοφόντος. Γνώρισε μεγάλη φήμη στην Αθήνα, οι οποίοι του έδωσαν και το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη.

Χρησιμοποιούσε απλά χρώματα δίνοντας βάση κύρια στις μορφές  και στο "ηθικό" της τέχνης του. Δεν είχε έντονα χρώματα όπως η ζωγραφική των μετέπειτα χρόνων.

Έργα του ήταν θέματα για την άλωση της Τροίας, στην Ποικίλη Στοά, επί Κίμωνος. Ο γάμος των θυγατέρων του Λευκίππου. Το μεγάλο και συγκλονιστικό του όμως έργο ήταν οι Τοιχογραφίες του στους Δελφούς και συγκεκριμένα στον περιβόητο 

"Θησαυρό των Κνιδίων"

Θέματα αυτών των τεράστιων πινάκων ήταν η άλωση της Τροίας και  η επίσκεψη του Οδυσσέα στον Άδη

(Πηγή: Βικιπαίδεια)

Σε αυτές τις τοιχογραφίες θα σας κάνουμε τα ταξίδια μας, ακολουθώντας αναλυτικά την περιγραφή του Παυσανία στο έργο του "Φωκικά", ( Κεφάλαιο 25), προσπαθώντας να αφαιρέσω μεγάλο όγκο πληροφοριών που δίνει ο συγγραφέας και αφορά την ιστορία των προσώπων στην τοιχογραφία. Θε ξεκινήσουμε με την απόδοση της πρώτης μεγάλης ζωγραφιάς.

Καλό ταξίδι λοιπόν

Είμαστε στον ιερό χώρο των Δελφών. Συγκεκριμένα στην Κασσοτίδα πηγή, Αυτή βρισκόταν στην ΒΑ γωνιά του ναού και το νερό έφτανε εκεί από άγνωστη πηγή που ήταν ψηλά στο στάδιο. Το νερό έτρεχε σε σκαλοπάτια από κρουνούς και όσο πλεόναζε κατέληγε σε δεξαμενή στο άδυτο του ναού.

Πάνω από την πηγή είναι ο περιβόητος "Θησαυρός των Κνιδίων", ένα οίκημα που έφτιαξαν οι Κνίδιοι και οι κάτοικοι των Δελφών, που το ονόμαζαν "λέσχη" καθώς εκεί συζητούσαν διάφορα θέματα.

Μπαίνοντας στο συγκεκριμένο οίκημα, βλέπεις τη ζωγραφιά στα δεξιά.

Η Άλωση της Τροίας

Οι Έλληνες είναι έτοιμοι για τον απόπλου και ετοιμάζουν το πλοίο του Μενελάου. Ανάμεσα στους ναύτες που υπάρχουν βλέπεις παιδιά και άντρες και στη μέση τον Φρόντη, τον κυβερνήτη με δύο κοντάρια. Κάτω από αυτόν είναι ο Ιθαιμένης που μεταφέρει εσθήτα και ο Εχοίακας που κατεβαίνει από την αποβάθρα έχοντας στα χέρια του μια χάλκινη υδρία. Την σκηνή του Μενελάου μαζεύουν οι: Πολίτης, Στρόφιος και ο Άλφιος. ο Αμφίαλος μαζεύει μια άλλη σκηνή εκεί κοντά ενώ στα πόδια του κάθεται ένα παιδί. Επίσης είναι και ο Φρόντις που έχει και γένια (Μοναδικό πρόσωπο που συναντάμε στην "Οδύσσεια", τα άλλα ήταν πλάσματα του Πολύγνωτου.

Όρθια στέκεται η Βρισηίδα και πάνω από αυτήν η Διομήδη. Μπροστά τους η Ίφις και όλες κοιτούν την Ελένη, η οποία είναι καθιστή και δίπλα της είναι ο Ευρυβάτης, κήρυκας του Οδυσσέα. Δίπλα στην Ελένη κάθεται ακόμα η θεραπαινίδα της, η Πανθαλίς και η Ηλέκτρα που φορά τα σανδάλια της κυράς της.

Πάνω από την Ελένη κάθεται άντρας με κόκκινη φορεσιά πολύ θλιμμένος. Είναι ο Έλενος, γιος του Πριάμου. Κοντά του ο Μέγης τραυματισμένος στον βραχίονα έχοντας χτυπηθεί στην νυχτερινή μάχη από τον Άδμητο, γιο του Αυγεία. Δίπλα στον Μέγη είναι ο Λυκομήδης, γιος του Κρέοντα χτυπημένος στον καρπό. Επίσης είναι ο Ευρύαλος, γιος του Μηκιστέα, χτυπημένος στο κεφάλι και στον καρπό.

Μετά την Ελένη, είναι η μητέρα του Θησέα, η Αίθρα, με κομμένα μαλλιά και ο Δημοφώντας, ο γιος τους. Σύμφωνα με τα γενόμενα, ο Ευρυβάτης εικονίζεται την ώρα που έρχεται στην Ελένη για να αναγγείλλει στην Αίθρα όσα παράγγειλε ο Αγαμέμνων.

Οι Τρωάδες θρηνούν την αιχμαλωσία τους. Βλέπουμε την Ανδρομάχη και στο στήθος της το παιδί της, ο Αστυάνακτας. Επίσης η Μηδεσικάστη, νόθα κόρη του Πριάμου. Φέρουν καλύμματα στο κεφάλι ενώ η Πολυξένη έχει σηκωμένα τα μαλλιά όπως οι παρθένες. 

Επίσης εικονίζεται η Νέστορας να κρατά δόρυ στο χέρι με το άλογο έτοιμο να κυλιστεί στο χώμα. εκεί είναι ο γιαλός και φαίνονται και τα βότσαλα μέσα σ' αυτόν.

Ψηλότερα στις γυναίκες ανάμεσα στον Νέστορα και την Αίθρα είναι και άλλες αιχμάλωτες. Η κλυμένη, η Κρέουσα, η Αριστομάχη και η Ξενοδίκη. Πιο πάνω εικονίζονται οι: Δηινίομη, η Μητιόχη, η Πείσις και η Κλεοδίκη. 

Βλέπουμε επίσης τον Επειό να γκρεμίζει τα τείχη της Τροίας και φαίνεται και το κεφάλι του Δούρειου ίππου να ξεχωρίζει πάνω από το τείχος. Ο Πολυποίτης, γιος του Πειρίθου, έχει δέσει στο κεφάλι του ταινία ενώ ο Ακάμας, γιος του Θησέα στέκει πίσω του με κράνος με λοφίο.

Δίπλα είναι ο Οδυσσέας με τον θώρακά του. Ο Αίας, γιος του Οϊλέα, στέκει μπροστά στο βωμό με ασπίδα και ορκίζεται εκδίκηση για την Κασσάνδρα, ενώ αυτή κάθεται κάτω και κρατά το άγαλμα της Αθηνάς. Βλέπουμε τον Μενέλαο να κρατά ασπίδα πάνω της σκαλισμένος ο δράκοντας. Πιο κάτω ο Νεοπτόλεμος, γιος του Αχιλλέα. Βλέπουμε επίσης βωμό με ένα μικρό παιδί φοβισμένο να κρατιέται από εκεί.

Πιο πέρα από το βωμό στέκει η Λαοδίκη. Κοντά της είναι μαρμάρινη βάση με χάλκινο λουτήρα. Η Μέδουσα κάθετα στο έδαφος και κρατά τη βάση με τα δύο της χέρια. Κοντά βρίσκεται ηλικιωμένη γυναίκα με κομμένα μαλλιά και στα γόνατα έχει γυμνό ένα παιδί που κλείνει τα μάτια του από φόβο.

Ανάμεσα στα νεκρά σώματα είναι κάποιος Πήλις που απεικονίζεται γυμνός ανάσκελα. Δίπλα του νεκροί είναι ο Ηιονέας και ο Άδμητος με τους θώρακές τους. Πιο ψηλά στο κάδρο υπάρχουν και άλλοι νεκροί. Ο Λεώκριτος, γιος του Πουλυδάματα, στον λουτήρα. Ο Κόροιβος, γιος του Μύγδονα. Ακόμα πιο πάνω κείται ο Πρίαμος. (Για το θάνατο του Πρίαμου, θα κάνουμε ειδική αναφορά σε άλλη ανάρτηση).

Επίσης βλέπει κανείς τον Σίνωνα, σύντροφο του Οδυσσέα και τον Αγχίαλο που μεταφέρουν το σώμα του Λαομέδοντα. Στη ζωγραφιά είναι ένας ακόμα νεκρός, ο Έρεσός.

Η Θεανώ απεικονίζεται με τους γιους της. Ο Γλαύκος κάθεται πάνω στο θώρακα και ο Ευρύμαχος σε πέτρα. Δίπλα του ο Αντήνορας και μετά η Κρινώ, η κόρη του με το μωρό της. Δούλοι μεταφέρουν διάφορα σε έναν γάιδαρο στον οποίο κάθεται ένα μικρό παιδί. Στα πρόσωπα όλων είναι ζωγραφισμένη η απόγνωση από τη συμφορά που τους βρήκε.

Στην επιγραφή διαβάζουμε δίστιχο ποίημα του Σιμωνίδη:

"Ο Πολύγνωτος, γιος του Αγλαοφώντα, από τη Θάσο, ζωγράφισε την άλωση της ακρόπολης του Ιλίου"



Αυτή, φίλες και φίλοι, ήταν η συγκλονιστική περιγραφή που, σε γενικές γραμμές, δίνει ο Παυσανίας στην πρώτη μεγάλη ζωγραφιά του Πολύγνωτου. Αν ξεκινήσει τώρα κανείς να μπει στη διαδικασία να γράψει την ιστορία κάθε ενός από τα πρόσωπα που εικονίζονται, καταλαβαίνετε ότι θα γράφαμε ένα τεράστιο κείμενο πράγμα που δεν ωφελεί στην παρούσα φάση.

Σημασία έχει να "δείτε" με τα μάτια της καρδιάς σας ένα τεράστιο έργο, μια τοιχογραφία, από αυτές που σπάνια συναντά κανείς στην ιστορία της τέχνης. Ελπίζω να το απολαύσατε και κρατήστε τη σημείωση ότι έχουμε, προσεχώς, να δούμε την επόμενη μεγάλη ζωγραφιά. Την κάθοδο του Οδυσσέα στον Άδη.




Αν θέλετε να ακολουθείτε τις αναρτήσεις του blog μπορείτε να το κάνετε εδώ:  follow.it


16 σχόλια:

  1. Γιάννη φίλε μου φανταστική ανάρτηση. Πραγματικά μας δίνεις τόσα πολλά στοιχεια και εμένα προσωπικά μου γεννάς την περιέργεια ώστε να ψάξω τις αναφορές σου πιο ενδελεχώς.
    Πρώτη στάση στο ταξίδι, οι Δελφοί λοιπόν και ένας πίνακας πολυσύνθετος για την εποχή του.
    Μπράβο Γιάννη

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χαίρομαι που σε νιώθω συνταξιδιώτη Γιώργο φίλε μου σε αυτά τα θέματα. Μα δες τώρα ζωγραφιά βρε φίλε μου και δες τώρα τι λεπτομερή καταγραφή έχει κάνει ο Παυσανίας. Αν δε πρόσθετα και τις αναφορές στην ιστορία κάθε προσώπου, αντιλαμβάνεσαι που θα καταλήγαμε. Είναι εκπληκτικό. Καλό βράδυ φίλε μου.

      Διαγραφή
  2. Πολλές πληροφορίες πολλά στοιχεία που αναφέρει ο Παυσανίας με τόσες λεπτομέρειες που δίνει στο έργο του ακόμη μεγαλύτερη αξία.
    Σ'ευχαριστούμε Γιάννη και τώρα μου θύμισες ότι έχω να πάω χρόνια στους Δελφούς και θα ήθελα ένα ταξιδάκι τώρα
    Σ'ευχαριστούμε
    Φιλιά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Άννα μου, δεν έχω επισκεφτεί τους Δελφούς! Δυστυχώς όχι! Τι να σου πω. Δεν έτυχε και πρέπει. Πολλές πληροφορίες περιγραφής κυρίως αλλά δίνει και επεξηγήσεις στην ιστορία των προσώπων. Εκεί γίνεται χαμός Άννα μου. Να πάτε. Καλοκαίρι έρχεται, να είμαστε καλά. Φιλιά πολλά κορίτσι μου, ευχαριστώ.

      Διαγραφή
  3. Να δώσω αρχικά συγχαρητήρια για την αναλυτική ανάρτηση, για το θέμα και την γνωστοποίηση σε όποιον ενδιαφέρεται βέβαια και την διαβάζει κανονικά μέχρι τέλους. Ήταν σαν να βρισκόμουν στο 1ο έτος στη Σχολή στο μάθημα Ιστορία Τέχνης μάθημα που δίδαξα πριν πολλά χρόνια σε ιδιωτικό βεβαίως..βεβαίως σχολείο για 6 χρόνια. Να τονίσω πως τα χρώματα τότε φτιαχν.οντουσαν με σκόνες από τη φύση πετρωμάτων και διαλύονταν με καταλύτες όπως..τα ούρα. Το αποτέλεσμα όμως των αποχρώσεων είναι ασύγκρητο με τα σημερινά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σωστές οι παρατηρήσεις σου Γεωργία μου. Είναι μια κουραστική ανάρτηση γιατί η λεπτομερής περιγραφή μιας ζωγραφιάς, από τον Παυσανία, ξεπερνά κάθε είδος τελειότητας. Η αξία στην περιγραφή βρίσκεται στην ιστορία και την παράθεση των προσώπων όπως και την εμπλοκή τους στην ιστορική θεματική δράση. Σίγουρα υπάρχουν 3-4 πρόσωπα δημιουργήματα του Πολύγνωτου.
      Στο καλλιτεχνικό τώρα κομμάτι μιλάμε για μια ζωγραφιά που συγκλονίζει έτσι;
      Σε ευχαριστώ πολύ καλή μου φίλη για την αγάπη σου στο θέμα αυτό. Την καλησπέρα μου.

      Διαγραφή
  4. Δυνατή περιγραφή, διότι, όπως λες κι εσύ, αν αφήσουμε τα μάτια της φαντασίας μας ελεύθερα, βλέπουμε μπροστά μας, μια εκπληκτική σύνθεση που πέρα των άλλων μας αποκαλύπτει και τη δύναμη του Ομηρικού έργου. Είναι κρίμα να μην έχει διασωθεί αυτό το έργο (και πόσα άλλα ακόμα) αλλά όλοι μας ξέρουμε πόσο υποτιμημένη είναι η αρχαία ζωγραφική (ειδικά οι τοιχογραφίες), γι΄ αυτό τον λόγο ακριβώς, διότι δεν έχουμε διασωθέντα τεκμήρια της.
    Ευχαριστώ Γιάννη, για το τόσο ενδιαφέρον θέμα σου και προσβλέπω και στις επόμενες εγγραφές σου, επί του Παυσανία!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Λαίλαπα πέρασε Βασίλη μου πάνω από τα αρχαία αριστουργήματα. Εκτός του πανδαμάτορος χρόνου, είχαμε και επιδρομές βαρβάρων της Δύσης, (Γαλάτες, Βησιγότθοι), αλλά είχαμε και άλλους "βαρβάρους" και πλιατσικαδόρους. Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ο "μέγας" γνωρίζει καλώς! Μην ξύνουμε πληγές τώρα.
      Καλησπέρα αγαπητέ φίλε και σε ευχαριστώ πολύ.

      Διαγραφή
  5. Μα πόσα πράγματα, πόσες λεπτομέρειες μαθαίνουμε Γιάννη μου, που αν δεν είχες την καλοσύνη να μας τις παρουσιάζεις τόσο όμορφα, ποτέ δεν θα γνωρίζαμε!
    Μου αρέσει η προτροπή σου, να "δούμε" με τα μάτια της καρδιάς!
    ΑΦιλιά με πολλά ευχαριστώ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Πάντα η καρδιά έχει τη δική της δύναμη αγαπημένη μας "Μαγισσούλα". Μας το έχεις διδάξει καλά και όμορφα. Σε ευχαριστώ πολύ καλή μου για τα όμορφα λόγια και το σχόλιο. Καλησπέρα.

      Διαγραφή
  6. Διαβάζοντας και το σχόλιο της Γεωργίας για την παρασκευή των χρωμάτων τότε, νιώθω δέος για τα σπουδαία έργα των προγόνων μας. Αγνοούσα όλες αυτές τις πληροφορίες και γενικά νομίζω πως δεν αναλύονται σε βάθος όλα αυτά, σε μια ξενάγηση σε αρχαιολογικό χώρο. Ό,τι αρπάξουμε απ' τη διδασκαλία σου, λοιπόν 😉
    Και δεν μπορώ να μην εκφράσω το θυμό μου για όλα αυτά τα αρχαία μνημεία, (ακόμα κι αυτά που δεν έχουν έρθει ακόμα στο φως) και που αντιμετωπίζονται με προχειρότητα σαν να είναι ενοχλητικά εμπόδια στην πολυπόθητη ανάπτυξη των αρίστων.
    Θα μπορούσαμε να ήμασταν μια "χώρα- ανοιχτό μουσείο" με ναυαρχίδα μας τον πολιτισμό. Είμαστε μια χώρα-επαίτης που τη βγάζει μονίμως με χαρτζηλίκια απ' τους "μεγάλους".
    Συγχαρητήρια για την έρευνα και το άρθρο σου, Γιάννη!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Άσε Μαρία μου! Το τι ακριβώς χώρα είμαστε μην το συζητάς καθόλου. Greek souvlaki kai retsina kai ...kamaki ξέχασα. Καλή μου φίλη, "πατρίς-θρησκεία-οικογένεια" προπαγάνδιζε η άρχουσα ιδεολογία αλλά σε όλα αυτά ήταν πανηγυρικά απούσα. Και αν ήταν παρούσα, το έκανε με τρόπο γραφικό και γελοίο. Μην το συζητάμε.
      Νιώθω πολύ χαρούμενος που μπορώ να μεταλαμπαδεύσω κάποια πράγματα εδώ στην παρέα μας Μαρία μου και ειλικρινά σε ευχαριστώ που συμμετέχεις ενεργά σε όλο αυτό.
      Όμορφο βράδυ στα ταξίδια μας.

      Διαγραφή
  7. Βρε Γιάννη ξεπερνά κάθε προσδοκία η ενότητα που εξήγησες.
    Λογικά η ανάρτηση πήρε ώρες, μέχρι να αποφασίσεις τι πρέπει να συμπεριλάβεις και τι όχι, αλλά χαλάλι γιατί βγήκε μια εξαιρετική ανάρτηση.
    Σε ευχαριστούμε από καρδιάς για όλες αυτές τις λεπτομέρειες που μοιράστηκες μαζί μας! Είναι σπουδαίο να μαθαίνουμε την ιστορίας μας, σε όλες τις πτυχές της.
    Να 'σαι καλά Γιάννη! Καλό βράδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το κομμάτι της περιγραφής της τοιχογραφίας, στο βιβλίο του Παυσανία, Μαρίνα, παίρνει άπειρες σελίδες, "γεμάτες". Το ίδιο και με την δεύτερη τοιχογραφία που θα δούμε σε επόμενη ανάρτηση. Αλλά μιλάμε, θεώρησα σημαντικό να το κάνουμε αυτό το ταξίδι γιατί εύκολα δεν μπορούμε να τα χαρούμε όλα αυτά. Σε ευχαριστώ γλυκιά μου για όλα ειλικρινά. Όμορφο βράδυ.

      Διαγραφή
  8. Ο Παυσανίας μας άφησε, ευτυχώς, μια υπέροχη περιγραφή των έργων του Πολύγνωτου που αναφέρεται σε μια εποχή στην αρχαία Ελληνική ζωγραφική που τη χαρακτηρίζει όχι μόνο η ομορφιά του σχεδίου αλλά και το συναίσθημα όπως και η έκφραση του προσώπου. Η προοπτική, παρόλο που δεν ζωγράφιζε σε ένα επίπεδο και η χρήση των χρωμάτων, άφησε την επιρροή του στους διαδόχους του. Θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αναλυτικότερα το έργο του.
    Επίσης θα συμφωνήσω με τη Μαρίνα, ώρες μου πήρε βρω στοιχεία για να γράψω σχόλιο...πόσο μάλλον να κάνεις ανάρτηση με λεπτομέρειες.
    Γι αυτό και μόνο πολύ σ' ευχαριστούμε!
    Να είσαι καλά Γιάννη μου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αννίκα μου, μέχρι τώρα δεν γνώριζα απολύτως τίποτα για τον Πολύγνωτο. Η ανάγνωση του Παυσανία μου άνοιξε τα μάτια σε έναν κόσμο μαγικό πραγματικά. Και δεν είναι Αννίκα μου μόνο αυτό. Είναι άπειρα. Καλά να είμαστε να μπορούμε να τα δούμε.
      Σε ευχαριστώ πολύ για τα λόγια σου. Είναι χαρά μου που μπορώ, σε μια αγκαλιά φίλων, να μοιράζομαι γνώσεις, συναισθήματα και σκέψεις.
      Καλό βράδυ κορίτσι μου.

      Διαγραφή